کد مطلب:28207 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

با توجه به قانون عليت و قضا و قدر الهي اراده و اختيار انسان چگونه توجيه مي شود؟

ر رابطه با مسأله جبر و اختيار، چند خلط در نگاشته شما وجود دارد: اولاً، قاعده عليت نافي اختيار نيست. فيلسوفان غربي در اين مسأله گرفتار خلط و التباس بزرگي شده و نتوانسته اند بين اين دو را جمع كنند؛ در حالي كه فلاسفه اسلامي از ديرباز به خوبي اين مشكل را حل كرده اند؛ زيرا درست است كه با وجود علت تامه، معلول ضرورت مي يابد؛ ليكن در رابطه با افعال ارادي انسان، بايد توجه داشت كه خواست واراده آدمي، يكي از اجزاي علت است و بدون آن، علت تامه محقق نمي شود تا معلول ضرورت وجود پيدا كند. ثانياً، تأثير عوامل محيطي و تربيتي بر رفتار آدمي به نحو شرطي است؛ يعني، آنها علت اعدادي و زمينه ساز برخي از اعمال هستند، نه عاملي قهري و جبري كه اختيار را از آدمي زايل كنند. ثالثاً، تأثير جبري برخي از عوامل (مانند وراثت) دايره توانايي هاي انسان را در بعضي از زمينه ها، محدود مي كند و محدود كردن توانايي ها، نفي كلي اختيار نيست. رابعاً، طبق ترسيمي كه شما كرده ايد، هر انساني كه در محيط ناسالم رشد مي يابد، لزوماً بايد فاسد و بي دين باشد و كسي كه در محيط سالم پرورش مي يابد، لزوماً بايد ديندار و صالح باشد؛ در حالي كه لزوماً چنين نيست و در موارد عديده اي ديده مي شود كه حتي در خانه انبيا و امامان و با وجود زمينه هاي تربيتي كاملاً صحيح، افرادي به بدترين شكل دين گريز و باطل گرا و فاسد شده اند و برعكس افرادي در بدترين شرايط تربيتي، شديداً به دين و تقوا و درست كاري روي آورده اند. اينها همه نشانگر وجود اراده آزاد در آدمي و تأثير عوامل خارجي به نحو اعدادي و شرطي است، نه جبري و مكانيكي. براي آگاهي بيشتر ر.ك: 1- اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 3، مقاله نهم،علامه طباطبايي و شهيد مطهري 2- انسان و سرنوشت،شهيد مطهري 3- جبر و اختيار،محمدي تقي جعفري